Historisch Museum

Sinds 1907 worden er in Wolfheze psychiatrische patiënten behandeld. Het Historisch Museum APZ staat op het terrein van het voormalig Algemeen Psychiatrisch Ziekenhuis (APZ) Wolfheze, nu onderdeel van Pro Persona, een instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Het museum laat de rijke historie van het terrein en de mensen die er werkten of behandeld werden zien in een grote collectie foto’s, voorwerpen, apparaten, instrumenten en verslagen. 

Cees Boersma (1940-2010), die als verpleger op het ziekenhuis werkzaam is, begint in 1966 met het verzamelen van alles wat te maken heeft met de bijzondere geschiedenis van het ziekenhuis. Hij doet dat eerst nog in een personeelkamertje. In 1989 komt een klein paviljoen vrij en wordt zijn collectie daar ondergebracht. In de jaren daarop wordt deze constant uitgebreid en de presentatie verbeterd.

Het Historisch Museum APZ is iedere woensdag geopend van 10.00 tot 16.00 uur en de toegang is gratis. Op verzoek worden rondleidingen verzorgd, ook voor groepen.

Van barak naar museum

In 1907 heeft de Inspecteur voor de Geestelijke Volksgezondheid verordonneerd dat op het terrein van Wolfheze ook mensen in quarantaine moeten kunnen worden verpleegd en functioneert het gebouw als barak voor patiënten met besmettelijke ziekten. Vervolgens zijn de meubelmakerij en de linnenkamer er gevestigd geweest. Na de oorlog heeft het als tijdelijke opvang gediend voor de families van medewerkers van wie de huizen gebombardeerd waren. Tot het 1989 als museum in gebruik is genomen was het een plek voor creatieve therapie.

Attributen en verslagen

Veel oude attributen, die vroeger gebruikt werden bij het behandelen van de ‘krankzinnigen’, zijn bewaard gebleven en in het Historisch Museum tentoongesteld. Een elektroshockapparaat, ijzeren katheters en een fluitje typeren een andere manier van behandelen (het fluitje werd gebruikt om te waarschuwen als er een patiënt ontsnapt was). Het grote archief met o.a. jaarverslagen, patiëntenregistratie, personeelsregistratie, inspectieboeken en bouwtekeningen bevat boeiende informatie over het ‘Wolfheze’ van vroeger en nu. Alle jaarverslagen van de Vereniging tot Christelijke verzorging van Geestes- en Zenuwzieken, waartoe ook Wolfheze behoort van 1884 tot nu toe zijn er en ook alle verslagen van de bestuursvergaderingen van Ziekenhuis Wolfheze vanaf de oprichting in 1907 tot nu behoren tot de collectie.

  • Een pot met hersenen op sterk water is een grote publiekstrekker in het museum. Vroeger werd obductie gepleegd op alle overleden patiënten waarbij met name de hersenen werden verwijderd
  • Hierdoor probeerde men iets te weten te komen over het functioneren er van, de doodsoorzaak en het effect van langdurig medicijngebruik
  • Een zaagje van een centimeter of dertig ligt naast de pot met hersenen. Daarmee werd de schedel doormidden gezaagd, zodat de hersenen er goed uitgelicht konden worden.
  • Prominent aanwezig zijn een elektroshockapparaat en een bijbel. ,,Iedereen die in de goot lag kon hier terecht om christelijk verzorgd te worden".

Entree Historisch Museum APZ

Het Museum is gevestigd in de oorspronkelijke ‘Barak voor besmettelijke ziektes’ uit 1907 met toen twee aparte ruimtes, een voor 3 mannelijke patiënten en een voor  3 vrouwelijke. Het hele terrein had die tweedeling.

Gedeelte van het interieur

Er is veel te bekijken en te lezen in het volle museum. Aan de wand hangen hier de twee opvallende borden met leden van de Stichtingsraad en het Stichtingsbestuur uit de Bestuurskamer, die tot 1965 zijn bijgehouden.

Cees Boersma begint in 1960 als leerling-verpleger op ‘Wolfheze’ en houdt zich vanaf 1966 bezig met het verzamelen van materiaal over het Psychiatrisch Ziekenhuis Wolfheze. Hij verzamelt alles wat hij maar te pakken kan krijgen en bewaart alles in een kast in Boszicht. In die tijd werken er ook nog medewerkers die de beginjaren hebben meegemaakt en hem daarover verhalen kunnen vertellen. De kast in Boszicht wordt echter spoedig te klein en hij krijgt drie kleine kamertjes in Avondrust tot zijn beschikking. Zijn hobby krijgt steeds meer bekendheid in het ziekenhuis en veel collega’s sturen hem spullen toe die ze bij het opruimen en schoonmaken tegenkomen. In de jaren zeventig verzoekt Directeur Oosterlee hem het officiële archief van ‘Wolfheze’ te beheren en uit te breiden en in die tijd komt ook voor de eerste keer de oude ziekenbarak in beeld, waar Cees een mooie museumruimte in ziet. In 1989 krijgt hij deze locatie tenslotte.

Al in de eerste fase van de bouw van het “Krankzinnigengesticht Wolfhezen” in 1907 verrijst aan de Ringlaan de Ziekenbarak. De Ringlaan begint bij de Ingang op de hoek van de Heelsumseweg en de Parallelweg en dankt zijn naam aan het feit dat het de laan is die de buitenste ring vormt van de wegen op het terrein. De Ziekenbarak is het meest zuidelijk (en daardoor geïsoleerd) gelegen gebouw van de Stichting en ligt recht onder de zogenaamde Centrale As. De Centrale As loopt precies van noord naar zuid en wordt gevormd door de gebouwen: Administratie, Kerk, Keuken, Watertoren en Linnenkamer. In 1926 komt daar, als meest noordelijk gebouw, het Paviljoen Sonneheerdt voor de vooropleiding van jonge zusters bij. De gebouwen op deze Centrale As zijn nu ‘gemeentelijk monument’, met uitzondering van de Linnenkamer omdat dit gebouw niet meer bestaat. De Keuken is nu Vrijetijdsgebouw De Vlinder.

Er loopt lange tijd een denkbeeldige lijn over het terrein. Aan de dorpskant zitten de manlijke en aan de andere kant de vrouwelijke patiënten. De mannen worden verpleegd door broeders, de vrouwen door zusters. De scheidingslijn loopt tot 1945 over het terrein en loopt dwars door de Ziekenbarak, een barak voor besmettelijke ziekten zoals vliegende tering (tbc) en rode hond. Net als het hele terrein is deze barak dus ook strikt gescheiden voor mannen en vrouwen. Die strikte scheiding vloeit voort uit het sterk christelijke karakter van het ziekenhuis.

Reageer

Eén van de mooiste en meest veelzijdige Dorpen van Nederland. Aan de rand van een van de grootste aaneengesloten natuurgebieden  in West-Europa. De Veluwe.

Wolfheze - Mad UX © 2022. Alle rechten voorbehouden