Begraafplaats

Tegen de westgrens van het terrein van de vestiging ‘Wolfheze’ van Pro Persona ligt de 1 hectare grote begraafplaats met ongeveer 700 graven. Deze bijzondere begraafplaats heeft twee grote massagraven waar 81 van de 87 slachtoffers van het bombardement op Wolfheze van 17 september 1944 liggen en de honderden betonnen paaltjes met slechts een nummer op het graf van de patiënten die hier sinds 1908 zijn begraven.

De Gemeente Doorwerth reageert op 4 december 1907 positief op het verzoekschrift van de Stichting voor het inrichten van een eigen begraafplaats (bijna het gehele terrein ligt namelijk in de dan nog bestaande Gemeente Doorwerth). De begraafplaats wordt op 10 januari 1908 definitief aangelegd en omheind met fijne dennen. Op 14 maart 1908 overlijdt mevrouw W. Goosen (als patiënt nr.125 geregistreerd) en wordt als eerste begraven op de begraafplaats. Slechts een eenvoudig betonnen paaltje met het nummer 1. wordt op haar graf geplaatst en… zo zal het nog heel lang gaan. De doden hebben zo elke verwijzing naar hun leven meegenomen, de graven verraden niets.

Ook personeelsleden van de Stichting krijgen vaak hun laatste rustplaats op het terrein. Het is in die tijd een kleine gemeenschap en wie hier opgenomen is én wie hier werkt woont op het ziekenhuisterrein en wordt daar ook begraven.

Bombardement met 87 slachtoffers

Het bombardement van de geallieerden op Wolfheze op zondagmorgen 17 september 1944 eist vele doden, zowel onder de bevolking van het dorp als onder patiënten en hun verzorgers. In de loop van de week na het bombardement groeit het aantal doden zelfs tot 87 (50 patiënten en 37 burgers/personeelsleden). Op vrijdag 22 september vindt de massabegrafenis plaats, als het in de lucht eindelijk vrij rustig is. Zes burgers worden op verzoek van de nabestaanden elders begraven. Op 17 september 1946 (2 jaar na bombardement) wordt, na een herdenkingsdienst in de volle Gereformeerde Kerk, op het massagraf van personeel en burgers het grafwerk onthuld. Pas later worden bij het massagraf van de patiënten drie herdenkingsstenen geplaatst in een gemetselde entourage. Wanneer deze zijn onthuld is niet duidelijk.

Nu ook begraafplaats voor dorpsbewoners

Voor de personeelsleden is een apart gedeelte gereserveerd, met een nieuwe nummering en… zij krijgen wel een normale grafsteen met naam etc. In 1993 krijgt de begraafplaats een grote en hoognodige opknapbeurt en wordt hij royaal uitgebreid. Sinds die tijd worden er naast cliënten en (oud)personeel ook veel bewoners van het dorp begraven. Ook herbegravingen komen de laatste tijd voor omdat de familie graag wil dat een eerst elders begraven familielid in Wolfheze terugkeert. De begraafplaats is nu kostendekkend en Pro Persona hanteert tarieven die ook op andere begraafplaatsen in de regio worden gevraagd.

Massagraf burgers/personeelsleden

In dit massagraf liggen 31 burgers/personeelsleden begraven die door het bombardement zijn omgekomen. Daarnaast zijn 6 burgers elders begraven. Het massagraf is hier gefotografeerd kort na de 4-mei herdenking van 2014. Vlak daarvoor is het graf opgeknapt/gerestaureerd.

Massagraf patiënten

Hier liggen 50 ziekenhuisbewoners (patiënten) begraven die door het bombardement zijn omgekomen. Daarnaast ligt er ook 1 persoon begraven waarbij er sprake was van een natuurlijk overlijden. De hectiek in de dagen na het bombardement was groot en toen is deze keuze gemaakt.

Graven van twee jongemannen uit het verzet

Twee jongemannen uit het verzet (vaak ‘verzetsjongens’ genoemd) Geurt Ansink en Jan Schiedam, beiden slechts 25 jaar oud, die in de namiddag van dinsdag 19 september 1944 door de Duitsers op de Wolfhezerweg, ten noorden van het Blindentehuis, zijn gefusilleerd worden ook op de begraafplaats begraven en krijgen later ieder een grafsteen.

Geen oorlogsgraf onder beheer van de Oorlogsgravenstichting (OGS)

Het is erg jammer dat, ondanks verscheidene pogingen in die richting, het nog niet is gelukt de drie graven (2 massagraven en graf van Schiedam/Ansink) erkend te krijgen als Oorlogsgraf onder beheer van de Oorlogsgravenstichting (OGS). De in 1946 opgerichte OGS heeft tot taak de ongeveer 55.000 Nederlandse oorlogsgraven over de hele wereld te onderhouden en gedenktekens op te richten voor oorlogsslachtoffers van wie geen graf bekend is. In Nederland worden het Militair Ereveld Grebbeberg en het Ereveld Loenen door de OGS rechtstreeks beheerd. Als zich op een begraafplaats een of meer Nederlandse oorlogsgraven van de Oorlogsgravenstichting bevinden, staat dat altijd vermeld op een bordje bij de ingang. De oorlogsgraven in Wolfheze vallen niet onder beheer van de Oorlogsgravenstichting en hebben niet een dergelijke aanwijzing.

Deel artikel

Reageer Reactie annuleren

Eén van de mooiste en meest veelzijdige Dorpen van Nederland. Aan de rand van een van de grootste aaneengesloten natuurgebieden in West-Europa. De Veluwe.