Park Sonsbeek

Park Sonsbeek ligt als een grote groene long in de stad Arnhem en komt tot aan de spoorlijn. Het heuvelachtige karakter, de beplanting met eeuwenoud beukenbos, de Sint Jansbeek met haar watervallen, vijvers en fonteinen en de bezienswaardigheden als het Lorentzmonument, de Witte Villa en het Nederlands Watermuseum maken een bezoek aan het park waard. Aan Sonsbeek grenst bovendien Huis Zypendaal met het gelijknamige park en haar bijzondere Vlindertuin.

Het park is vernoemd naar Anna van Sonsbeeck uit het Arnhem van de 17e eeuw, wiens vader uit het Duitse stadje Sonsbeck of Sonsbeeck afkomstig is. Park Sonsbeek is 67 ha groot en grenst in het noorden aan de parken Zypendaal en Gulden Bodem. Deze drie parken sluiten nauw bij elkaar aan en zijn samen maar liefst zo’n 200 ha groot. Aan de rand van het park is in de voormalige Begijnen of Agnietenmolen sinds 2004 het Nederlands Watermuseum gevestigd.

Daar vlakbij staat De Witte Watermolen, de enige nog werkende watermolen van de tien die ooit langs de Sint Jansbeek hebben gestaan. In de schuur van de molen is het Bezoekerscentrum Molenplaats Sonsbeek gevestigd.

Een park met heel veel bezienswaardigheden, zoals

De Twee Portierswoningen aan de Amsterdamseweg uit 1821 en volgende jaren, in neoclassicistische stijl gebouwd. De beide woningen vormen een symmetrisch opgezette, monumentale entree tot de buitenplaats.
Het Huis Sonsbeek, van oorsprong uit 1744, een landhuis gelegen op een heuvel met mooi uitzicht op de stad Arnhem. Het wordt lokaal veelal “De Witte Villa” of “Stadsvilla Sonsbeek” genoemd vanwege de witte façade. Nu een grand café en verschillende zalen en door gemeente Arnhem aangewezen als officiële trouwlocatie.
De Sint Jansbeek die door het gehele park stroomt met haar watervallen, vijvers, fonteinen, Zwanenbrug en de Witte Watermolen.
Het Nederlands Watermuseum in de voormalige Begijnen- of Agnietenmolen – zie hieronder.
Het Lorentz-monument voor de Arnhemse Hendrik Lorentz – zie hieronder.
De Tellegenbank, waarmee de initiatiefnemer tot aankoop van het park wordt herdacht, ontworpen door de Arnhemse beeldhouwer Gijs Jacobs van den Hof en op 23 februari 1928 is onthuld.
De Stijle Tuin die bij het 100-jarig bestaan van het park in 1999 is aangelegd op de plek van de voormalige 18e-eeuwse moestuin.
De IJskelder uit de vroege negentiende eeuw en de Belvédère.
Huis Zypendaal in het in het noorden aan Park Sonsbeek grenzende Park Zypendaal – zie hieronder.
De Vlindertuin in Park Zypendaal.
Veel fraaie wandelroutes lopen er bovendien door het park.

Het Nederlands Watermuseum in Park Sonsbeek

In én onder Park Sonsbeek ligt een uniek doe-museum. Een spetterend dagje uit voor het hele gezin! In de vaste tentoonstelling van meer dan 50 interactieve presentaties ontdek je alles over water. Er is een Waterlab, Waterwerkplaats, informatiecentrum en spel 'Als Ons Water stijgt', Waterspeelplaats en filmzalen.

Huis Zypendaal, een landhuis uit ongeveer 1750

Geen kasteel, maar een landhuis met een tuin, gazons, bos, akkers en weilanden. De toren is er later bijgebouwd. De mooie stijlkamers op de benedenverdieping zijn in de zomermaanden te bezichtigen. Op de bovenverdieping en in de bijgebouwen zijn de kantoren van het Geldersch Landschap en Kasteelen.

Nobelprijswinnaar Hendrik Lorentz en zijn monument

In 1931 wordt een monument van kunstenaar Oswald Wenckebach in het Sonsbeekpark in Arnhem geplaatst ter ere van de in 1853 in Arnhem geboren Nobelprijswinnaar Hendrik Lorentz (1853-1928). Het overlijden van de wetenschapper in 1928 vormt de aanleiding voor het huldebetoon. Lorentz bezoekt in Arnhem de lagere school, de Franse School en de HBS. Om naar de universiteit in Leiden te kunnen moet hij eerst staatsexamen Latijn en Grieks doen. Lorentz woont later nog even in Arnhem om daar zijn proefschrift te schrijven. Lorentz schrijft overdag aan zijn proefschrift en tot 1878 geeft hij in de avonduren wiskundeles aan de Arnhemse Avondschool. Om wat ouder te lijken dan zijn leerlingen laat Lorentz zijn baard staan. Wenckebach heeft het monument in een mengvorm van stijlelementen uit de art deco en de nieuwe zakelijkheid geschapen.

Evenementen in Park Sonsbeek

Park Sonsbeek heeft internationale bekendheid als de naamgever van de Sonsbeek-beeldententoonstellingen, die om de zoveel jaar plaatsvinden gedurende de zomermaanden. De eerste was in 1949 op initiatief van de Arnhemse wethouder en vicevoorzitter van de V.V.V. H.M.A. Klompé. Na de tentoonstelling verdwijnen de meeste beelden weer uit het park. Een enkele heeft een vaste plek gekregen zoals het beeld Lazy King van de kunsttentoonstelling uit 2008. Kort na de oorlog is in het park een ‘Straatolympiade’ gehouden, sportwedstrijden voor kinderen die verder geen vakantie hadden. Dit is uitgegroeid tot de Arnhemse wielerronde Ome Joop’s Tour door Nederland. In de zomerperiode worden regelmatig openluchtconcerten georganiseerd, onder andere op de Ronde Weide. Er zijn maar liefst zes verschillende horecabedrijven in het park gevestigd: de Stadsvilla Sonsbeek met De Palatijn, de Brasserie De Boerderij, het Grand Café aan de Beek, het A Beautiful Mess en het Chinees restaurant Sonsbeekpaviljoen.

Witte Villa met beeld Lazy King

Huis Sonsbeek, de Witte Villa, Villa Sonsbeek, het huis kent vele (bij)namen, Adriana van Bayen – geboren in Batavia en in 1723 verhuisd naar Arnhem – laat het huis bouwen in 1744. Het beeld Lazy King is van de Franse kunstenaar Alain Séchaz en ligt sinds 2008 in de weide van Park Sonsbeek.

Huis Zypendaal en de Sint Jansbeek

Vlak achter Huis Zypendaal ontspringt de Sint Jansbeek aan de voet van de Bicksberg. Hier komt kwelwater van diepere waterlagen naar boven borrelen. Door zo’n sprengkop af te graven kan het water aan de oppervlakte komen en bovengronds gaan stromen. Het hoogteverschil tussen deze bron en de Rijn is 35 meter.

De Teerplaats

Deze boerderij in Park Sonsbeek is een hallenhuisboerderij uit de 18de eeuw met een woongedeelte, een deel en stallen erachter. Boven de deel is een hooizolder. Aan de zijkant is rond 1900 een dienstwoning gebouwd. De naam Teerplaats komt van potverteren: samen de pot leegeten. Tot 1883 kwam het schuttersgilde hier bij elkaar om ‘te potverteren’. Sinds 2015 is op deze mooie plek een Bed and Breakfast gevestigd.

Sonsbeek en de Korenmarkt

Het landgoed Sonsbeek is vroeger vol bedrijvigheid geweest. Er zijn boerderijen, hoeves, wasboerderijen, en watermolens waar graan wordt gemalen. De handel in graan is op de Korenmarkt. Van die watermolens zijn er in totaal ooit tie geweest langs de Sint Jansbeek. Bij de aankoop van Sonsbeek door de gemeente Arnhem zijn er nog maar drie watermolens over. een van die drie is toen omgebouwd tot aquarium en forellenkwekerij en een van de twee andere molens is gesloopt. Alleen de Witte Watermolen is blijven staan omdat de molenaar zijn bedrijf wil voortzetten. Deze Witte Watermolen bestaat nog steeds , stamt uit 1470 en is daarmee één van de vijf oudste gebouwen van Arnhem. Het bezoekerscentrum Molenplaats Sonsbeek is gevestigd in de voormalige graanschuur van deze watermolen.

Wasboerderijen

Ook de wasboerderijen zijn uit het straatbeeld bij Sonsbeek verdwenen. Het landgoed Sonsbeek telde ooit drie van die wasboerderijen, gelegen langs de Zijpendaalseweg. Arnhemmers kunnen daar dan terecht om hun was te laten doen. De was hing dan aan lange lijnen te drogen in de weilanden naast de boerderijen.

Forellenkwekerij

De tot forellenkwekerij omgebouwde watermolen heeft nog jarenlang als zodanig dienst gedaan onder de vlag van de Heidemaatschappij. De kwekerij en rokerij bleven actief tot in 1963. In dat jaar stootte de Heidemij de kwekerij af. Tot in de jaren ’80 kon men hier tegen betaling vissen op uitgezette forel. De vijvers werden uiteindelijk gedempt. In de voormalige watermolen, die al in 1404 in geschriften wordt vermeld, is nu het Nederlands Watermuseum gevestigd.

Deel artikel

Reageer Reactie annuleren

Eén van de mooiste en meest veelzijdige Dorpen van Nederland. Aan de rand van een van de grootste aaneengesloten natuurgebieden in West-Europa. De Veluwe.