Opstandingskerk

Centraal op het grote terrein van het Psychiatrisch Ziekenhuis Wolfheze staat de Opstandingskerk uit 1908. Deze ligging is symbolisch voor deze instelling van de ‘Vereeniging tot Christelijke Verzorging van Krankzinnigen in Nederland’ van toen, waar het geloof erg centraal stond. De Opstandingskerk is een kruiskerk voorzien van een ongelede toren met ingesnoerde spits.

Na voltooiing van de eerste bouwfase vindt op 28 november 1907 de plechtige opening van het gesticht plaats en al in begin december worden de eerste 82 patiënten geplaatst. De Opstandingskerk is gebouwd in de tweede bouwfase van het ziekenhuis en wordt op 4 september 1908 in tegenwoordigheid van verschillende bestuursleden in gebruik genomen. De eerste geestelijk verzorger is dominee H.D. Drenth (periode 1908-1928).

De dorpsbewoners (allen werkzaam op het ziekenhuis) hadden voor de opening van de kerk een lied ter herinnering gemaakt: ‘De hand van God … dat wenst Wolfhezen’s burgerij van harte, zonder huichelarij’.

Gebruik door Gereformeerde Gemeente

Eind 1918 krijgt de kerkenraad van de Gereformeerde Kerk te Oosterbeek eindelijk toestemming om éénmaal per maand (op woensdagavond) gebruik te mogen maken van de Stichtingskerk voor godsdienstoefeningen en om gelegenheid tot dopen te bieden voor Wolfhezenaren. Dit is eigenlijk het prille begin van het uiteindelijk zelfstandig worden van de kerkelijke gemeente van Wolfheze. Dit is een feit als de Gereformeerde Kerk aan de Lawijckerhof in 1926 wordt geopend.

Het orgel
op de orgelsite

Op deze site meer informatie over het orgel.

Gereformeerde Kerken in Nederland

De uitgebreide historie hiervan

Veranderingen aan de kerk door de jaren heen

Tot 1926 was de Opstandingskerk de enige kerk in Wolfheze, doch primair voor de patiënten en hun verzorgers. In 1926 komt er een Gereformeerde Kerk in het dorp. In 1946 komt er een Zwitserse Noodkapel in Wolfheze om Hervormde diensten te kunnen houden. Deze vonden vóór de oorlog plaats in het Blindentehuis. In 1958 wordt de Hervormde Kruiskerk geopend en wordt de Noodkapel afgebroken. Na de scheuringen in de grote Gereformeerde Kerk van 1944 en 1969 kwam er in ongeveer 1970 in een reeds bestaand gebouwtje in Wolfheze ook nog de Vrijgemaakte Gereformeerde Kerk. Dus vier kerken op een gegeven moment in Wolfheze! De Opstandingskerk is de enige kerk die van deze vier is overgebleven!

Het interieur en ook exterieur heeft door de jaren heen de nodige (niet altijd fraaie) veranderingen ondergaan:

Het ronde gebrandschilderde raam aan de achterzijde van de kerk bevat een afbeelding van de barmhartige Samaritaan en is door het personeel aangeboden bij het 25-jarig jubileum van het ziekenhuis in 1932.
De oude massale preekstoel is verdwenen en er wordt nu gebruik gemaakt van een verplaatsbaar spreekgestoelte op het liturgisch centrum.
De in 1949 op de begane grond geplaatste tweede speeltafel voor het orgel wordt in 1980 verwijderd en de grote speeltafel komt bij het liturgisch centrum.
De kerkbanken zijn verdwenen en er staan nu losse stoelen die de kerk voor meer doeleinden bruikbaar maakt.
Aan de westzijde van kerk is een (niet fraaie) moderne aanbouw geplaatst waarin de afdeling geestelijke verzorging is gevestigd.

Kerk in 1908

In een nog kaal landschap staat de dan net voltooide kerk op deze foto van september 1908, gebouwd in de tweede bouwfase van het ziekenhuis. Het uurwerk zal veel later worden geplaatst. Ook op een foto uit 1912 ontbreekt het nog.

Kerk in 1998

Precies negentig jaar later ziet de kerk er zo uit, waarbij met name de rijkbegroeide omgeving opvalt. Bij de aanleg van het park in het tweede decennium van de vorige eeuw is er een grote variëteit aan bijzondere begroeiing aangeplant.

Het ontstaan van een gereformeerd dorp

Het huidige dorp Wolfheze is in 1907 ontstaan door de vestiging van het Psychiatrisch Ziekenhuis (de Stichting) aan de spoorlijn Utrecht-Arnhem. Door de grondslag van deze inrichting waren de personeelsleden van de Stichting bijna uitsluitend van gereformeerde huize. Deze woonden praktisch allen in het dorp of in een woning op het terrein. Naast dit ziekenhuispersoneel kende het dorp in die tijd als inwoners slechts enige mensen die verbonden waren aan de spoorwegen, de posterijen en een voorzichtig beginnende middenstand.

Met de komst van het Blindentehuis (in 1912) en al eerder met de Modelboerderij Johannahoeve (in 1909) in Oosterbeek, met hun personeelsleden, veranderde de Wolfhezer bevolking qua samenstelling. Ook de middenstand die zich meer en meer in het dorp vestigde, bewerkstelligde deze verandering.

Naar de kerk in Oosterbeek

De gereformeerden in Wolfheze ressorteerden in het begin onder de Gereformeerde Kerk van Oosterbeek en moesten elke zondag ongeveer 10 km lopen of fietsen (vice versa) om zich onder het gehoor van hun predikant te stellen. Tweemaal op zo’n rustdag ter kerke gaan was heel gewoon in die dagen en de diensten waren beduidend langer als heden. Zo was de zondag dus goed gevuld. Het gereformeerde kerkje lag aan de Van Toulon van der Koogweg in Oosterbeek en deze kerkgang was een hele opgave, vooral voor jonge kinderen en ouderen. Het aantal gereformeerde kerkgangers uit Wolfheze was in die tijd niet gering. Het jaarboekje van 1925 spreekt zelfs over 310 “zielen”, waarvan 157 belijdende leden.

Centrale As gemeentelijk monument

De Opstandingskerk maakt deel uit van de zogenaamde ‘Centrale As’ van het ziekenhuis, die bestaat (van noord naar zuid) uit Paviljoen Sonneheerdt, het Hoofdgebouw, de Opstandingskerk, de Centrale Keuken en de Watertoren. Alleen de Centrale Keuken is nu geen keuken meer maar heet ‘De Vlinder’ en is een ontmoetingsruimte geworden.

Deze vijf gebouwen zijn allen Gemeentelijk Monument, waarbij bovendien de Watertoren tevens een Rijksmonument is.

Deel artikel

Reageer Reactie annuleren

Eén van de mooiste en meest veelzijdige Dorpen van Nederland. Aan de rand van een van de grootste aaneengesloten natuurgebieden in West-Europa. De Veluwe.